Wanneer Windows weigert (normaal) op te starten dan kun je in veel gevallen de zaak nog redden door een speciale herstelomgeving op te roepen. Met wat geluk kun je laptop Windows herstellen vanuit je installatie, maar desnoods zet je een live Windows-herstelmedium in.
Tip 01: Volautomatisch
Wanneer je Windows op je pc installeert, dan wordt er automatisch ook een aantal bestanden op je schijf geplaatst die nodig zijn om Windows in een speciale herstelmodus te kunnen opstarten. Die wordt ook wel WinRE (Windows Recovery Environment) genoemd en is gebaseerd op een sterk uitgeklede laptop Windows-variant, met de naam WinPE, wat staat voor Windows Preinstallation Environment (zie ook kaderstukje ‘Met dank aan WinPE’). Wanneer bijvoorbeeld belangrijke opstartdata uit het Windows-bootmenu corrupt raken, dan wordt bij het opstarten van je systeem normaliter automatisch deze herstelomgeving opgeroepen en zal een wizard van hieruit een en ander proberen te herstellen. Of die daarin ook zal slagen, hangt af van de aard of de ernst van de schade.
Tip 02: Vanuit Windows
Het kan gebeuren dat Windows nog wel doorstart, maar dat er toch iets niet in de haak is: bepaalde (systeem)onderdelen bijvoorbeeld functioneren niet zoals het hoort. In dat geval kun je nog vanuit Windows zelf de herstelomgeving oproepen om langs die weg reparaties uit te voeren. Open daarvoor het laptop Windows startmenu en kies achtereenvolgens Instellingen / Bijwerken en beveiliging / Systeemherstel. In het rechterpaneel druk je vervolgens op de knop Nu opnieuw opstarten, in de rubriek Geavanceerde opstartopties. Je systeem herstart en je selecteert achtereenvolgens Problemen oplossen / Geavanceerde opties. Er verschijnen nu diverse mogelijkheden, zoals Systeemherstel, Opstartherstel en Opdrachtprompt. Verder in dit artikel komen we hier uitgebreid nog op terug.
Overigens is er nog een andere manier om vanuit Windows in deze herstelomgeving te komen: klik op de Aan-uitknop in het Windows-startmenu en kies vervolgens Opnieuwopstarten terwijl je de Shift-toets ingedrukt houdt.
Met dank aan WinPE
WinPE, een sterk uitgeklede Windows-versie, ligt niet alleen aan de basis van de Windows herstelomgeving (WinRE), maar wordt ook gretig gebruikt door fabrikanten van allerlei Windows-tools. Met name programma’s die je ook buiten een (werkende) laptop Windows-installatie om moeten kunnen bijstaan, kunnen van WinPE profiteren. Te denken valt aan partitiebeheerders, antivirustools en back-up- & herstelprogramma’s. Laten we deze laatste als voorbeeld nemen, aan de hand van het gratis Macrium Reflect Free. Installeer de tool (via Options kun je de installatie bijsturen; zorg er dan wel voor dat je hier Reflect Installer and PE componentsselecteert – een fikse download van zo’n 575 MB). Start het programma op en kies Other Tasks / Create Rescue Media. Bevestig met Next (3x) en kies vervolgens het gewenste opstartmedium: CD/DVD Burner of USB Device. Even later heb je een opstartbaar medium met Macrium Reflect, op basis van WinPE.
Tip 03: Installatie-dvd
Het kan natuurlijk gebeuren dat Windows niet langer opstart én dat het ook niet meer lukt om (automatisch) van de geïnstalleerde herstelomgeving op te starten. In dat geval heb je nog verschillende mogelijkheden. Eén ervan is opstarten vanaf de installatie-dvd van laptop Windows. Start je nukkige systeem op vanaf deze dvd. Selecteer de gewenste taal, land en toetsenbord en druk op Volgende. Kies deze keer niet voor Nu installerenmaar klik onderaan links op Uw computer herstellen. Vervolgens klik je op Problemenoplossen / Geavanceerde opties: de herstelomgeving staat nu voor je klaar.
Tip 04: Live usb-stick
Beschik je niet over zo’n installatie-dvd – of heb je geen dvd-station – dan hoef je nog niet te wanhopen. Je kunt namelijk vanuit (een andere, nog goed functionerende) Windows 10 ook een live herstelmedium op usb-stick creëren. Druk op het vergrootglas in de Windows statusbalk en zoek naar herstelstation. Kies Een herstelstation maken. Als je denkt dat je vanaf dit medium Windows misschien ooit opnieuw gaat installeren, plaats dan een vinkje bij Maak een back-up van de systeembestanden naar het herstelstation. In het andere geval laat je dit vinkje weg. Mét vinkje moet je wel een usb-stick van minimaal 8 GB klaar houden (en duurt het proces ook langer); in het andere geval volstaat ruimschoots een stick van 2 GB. Bevestig met Volgende. Selecteer je usb-stick, druk nogmaals op Volgende en op Maken. Rond af met Voltooien. Houd er rekening mee dat alle eventuele data op de stick overschreven worden.
Vervolgens start je je weerbarstige systeem op met deze stick. Klik op Meer toetsenbordindelingen weergeven tot je het gewenste toetsenbord kunt selecteren. Daarna volg je de weg naar de herstelomgeving via Problemen oplossen.
Lukt het niet om je systeem met deze stick op te starten (of verkies je toch een dvd), dan kun je in principe nog als volgt een herstel-dvd creëren. Open het Windows startmenu en kies Instellingen / Bijwerken en beveiliging / Back-up / Ga naar Back-up maken en terugzetten (Windows 7) / Een systeemherstelschijf maken. Selecteer je dvd-station en start het proces met Schijf maken. In principe dus, want in de praktijk blijkt dat niet goed altijd te functioneren: even uittesten is dus de boodschap.
Windows download
Er is nog een andere mogelijkheid om aan een opstartbaar medium te komen van waaruit je dan de Windows herstelomgeving kunt oproepen. Surf (voor Windows 10) hiernaartoe en klik op Hulpprogramma nu downloaden. Start het gedownloade .exe-bestand op en kies Installatiemedia voor een andere pc maken. Stel taal, Windows-versie en architectuur (64-bits of 32-bits) in en druk op Volgende. Kies USB-flashstation (voorzie een stick van minstens 4 GB) of ISO-bestand. Dit bestand kun je dan via Dvd-brander openen / Branden omzetten naar een opstartbare dvd. Op het einde van de rit beschik je dan over een Windows-installatiemedium en kun je de uitleg van tip 03 volgen om tot bij de herstelomgeving te geraken.
Tip 05: Systeemherstel
In het eerste deel van dit artikel hebben we gezien hoe je de tandem WinPE-WinRE op diverse manieren kunt opstarten. We bekijken nu welke herstelmogelijkheden zich vanuit deze omgeving aandienen.
Via de optie Systeemherstel is het mogelijk (een niet-opstartbare) Windows te herstellen, althans wanneer je over een herstelpunt beschikt. Wanneer het om een corrupt register gaat, bijvoorbeeld na een mislukte installatie van hardware of software, heb je een goede kans op herstel. Indien deze systeemherstelfunctie was ingeschakeld dan is de kans groot dat je over een recent herstelpunt beschikt. Dat wordt bijvoorbeeld aangemaakt wanneer je nieuwe software of hardware installeert. Je checkt dat als volgt. Klik met de rechtermuisknop op de Windows startknop en kies Systeem. Kies Geavanceerde systeeminstellingen en open het tabblad Systeembeveiliging. Ga bij Beveiligingsinstellingen na of er bij de gewenste schijf(partitie) Ingeschakeld staat. Is dat niet zo, selecteer die schijf(partitie) dan, klik op Configureren, klik Systeembeveiliging inschakelen aan en bevestig met Toepassen. Het is overigens ook altijd mogelijk zelf zo’n herstelpunt te creëren: in dit geval druk je op de knop Maken en volg je de instructies.
Tip 06: Installatiekopie
Gebeurt het maken van herstelpunten voor de optie Systeemherstel (zie tip 5) nog grotendeels automatisch, dan moet je voor de optie Herstellen met installatiekopievooraf al bewust een systeemkopie hebben gemaakt. Die kun je dan gebruiken om je Windows- en systeempartitie met die eerder gemaakte kopie te herstellen. We tonen je even hoe je dat in laptop Windows 10 doet (maar eigenlijk kun je zo’n image beter creëren met een externe tool als Macrium Reflect: zie ook tekstkader). Open het Windows startmenu en kies Instellingen / Bijwerken en beveiliging / Back-up. Klik op Ga naar Back-up maken en terugzetten (Windows 7) en vervolgens op Een systeemkopie maken. Selecteer een geschikt back-upmedium, druk op Volgende en op Back-up starten.
Wanneer je ooit terug wil keren naar deze kopie, dan kan dat dus via de optie Herstellen met installatiekopie. Zorg dan wel het back-up-medium is aangesloten. Als het goed is, vindt de wizard die automatisch en kun je de gewenste en wellicht meest recente kopie selecteren.
Tip 07: Opstartherstel
Een andere optie uit de Windows herstelomgeving is Opstartherstel. Dat is eigenlijk de wizard die laptop Windows normaliter automatisch uitvoert wanneer blijkt dat het systeem niet meer normaal kan opstarten. Werd die wizard toch niet automatisch uitgevoerd en lukt het je toch niet van Windows op te starten, dan kun je deze wizard langs deze weg alsnog handmatig opstarten. Je kunt dan weinig meer doen dan afwachten wat de pogingen van de wizard hebben opgebracht.
Tip 08: bootrec
Lukt het niet om Windows met de Opstartherstel-wizard weer aan de praat te krijgen, dan kun je nog altijd proberen om zelf de boot-problemen op te lossen. Windows voorziet namelijk in enkele krachtige opdrachtregelcommando’s. Hiertoe klik je Opdrachtprompt aan in de Windows herstelomgeving en selecteer je desgevraagd het administratoraccount. Op de opdrachtprompt voer je dan het gewenste commando uit, dat je telkens bevestigt met de Enter-toets. Met het commando exit kun je de opdrachtprompt weer verlaten.
In Windows 7 kun je alvast gebruik maken van het bootrec-commando. Om de mogelijke parameters kennen voer je het commando bootrec /? uit:
bootrec /fixmbr: herstelt de master boot record (de eerste fysieke sector van je schijf);
bootrec /fixboot: herstelt het boot-record van je Windows-partitie;
bootrec /scanos: zoekt naar mogelijke Windows-installaties op je schijf;
bootrec /rebuildbcd: tracht eventuele Windows-installatie die door een of andere corruptie niet meer gevonden kunnen worden, alsnog weer aan de bootconfiguratie toe te voegen.
Tip 09: bcdboot
Er is gelukkig een alternatief commando waarmee je normaliter zelfs in één beweging de volledige boot-manager kunt reconstrueren, ook in Windows 8 en 10. Dit commando zorgt er namelijk voor dat alle noodzakelijke opstartbestanden naar de systeempartitie worden gekopieerd. Voorwaarde is echter wel dat je de juiste station-letter van je – corrupte – Windows-partitie kent. Let wel, dat is doorgaans niet (!) de c-partitie, ook al is dat de station-letter bij een normale opstart. Om vanuit de herstelomgeving toch bij juiste station-letter te komen, kun je een trucje uithalen. Voer het commando notepad uit op de opdrachtprompt: het Kladblok start op. Open het menu Bestand en kies Opslaan (als). Klik op Deze pc en open een van de beschikbare (lokale) schijven. Wanneer je typische Windows-mappen als Gebruikers, Program Files en Windows herkent dan heb je het juiste station te pakken. Sluit je Kladblok af en voer het volgende commando uit, waarbij je x vervangt door de juiste station-letter: bcdboot x:\windows /l nl-nl. De parameter /l (staat voor lokaal) verwijst hier naar Nederlands-Nederland maar is desgewenst te wijzigen in nl-be, wat staat voor Nederlands-België. Als het goed is, verschijnt nu de melding ‘Boot files succesfully created’ en start laptop Windows weer op.
Tip 10: Opdrachtprompt: sfc
Het kan natuurlijk ook gebeuren dat Windows niet wil doorstarten omdat er een of ander systeembestand corrupt geraakt is, dus buiten het eigenlijke bootrecord om. Het kan dan alvast geen kwaad dat vanuit de herstelomgeving te laten controleren. Daar zorgt het volgende commando voor: sfc /scannow /offbootdir=x:\ /offwindir=y:\windows. Let wel, je moet hier zowel x: als y: door de juiste respectieve stationsletters vervangen. De letter x: vervang je door de station-letter van de bootpartitie. Meestal is dat c: maar dat kun je controleren door het trucje van Notepad (zie vorige tip) toe te passen: gewoonlijk heeft deze partitie de omschrijving ‘Door systeem gereserveerd’ meegekregen. De letter y: vervang je dan door de partitie waarop je Windows hebt geïnstalleerd (zie vorige tip). Het hele scanproces kan wel even duren, maar hopelijk doet Windows het daarna weer wél.
Tip 11: Vorige versie
Mogelijk heb je in je herstelomgeving ook de optie Teruggaan naar de vorige versie opgemerkt. Hiermee keer je letterlijk terug naar de Windows-versie die voor de update naar je huidige Windows-versie op je pc was geïnstalleerd. Deze optie is normaal gesproken slechts beschikbaar gedurende 10 dagen nadat je de update naar Windows 10 hebt uitgevoerd. Houd er echter rekening mee dat je door deze terugrol applicaties kwijtraakt die je na de upgrade hebt geïnstalleerd, evenals wijzigingen in je persoonlijke instellingen. Ook als je je bij Windows aanmeldt met een lokaal account (in plaats van met een Microsoft-account), dan zal je je na de terugrol opnieuw met je oude wachtwoord moeten aanmelden bij Windows.
Deze optie vind je trouwens ook terug via Instellingen / Bijwerken en Beveiliging / Systeemherstel / Teruggaan naar een eerdere versie.
Terugdraaien
In de laatste tip (11) hadden we eigenlijk al een beetje de moed opgegeven om onze huidige Windows-installatie nog te herstellen. Sinds Windows 8.1 is er een functie bijgekomen die perfect in dat vluchtscenario past. Open Instellingen en kies Bijwerken en beveiliging / Systeemherstel. Je treft hier de optie Deze pc opnieuw instellen aan. Die tracht je systeem naar de fabrieksinstellingen te laten terugkeren, waarbij je kunt kiezen tussen Mijn bestanden behouden (alleen apps en instellingen worden verwijderd) en Alles verwijderen.
In de jubileumeditie van Windows 10 werd nog een nieuwe tool geïntroduceerd. Kies opnieuw Instellingen / Bijwerken en beveiliging / Systeemherstel, scrol naar beneden en klik op Opnieuw beginnen met een schone installatie van Windows. Die voert je naar een website alwaar je een ‘refresh tool’ kunt downloaden. Die haalt op zijn beurt een Windows-installatiekopie (circa 3 GB) binnen en zal je Windows herstellen. Ook hier kun je kiezen tussen Alleen persoonlijke bestanden behouden(instellingen en apps worden verwijderd) en Niets (behouden). In tegenstelling tot de functie Deze pc opnieuw instellen gaat het om een ‘schone’ installatie en wordt eventuele crapware en aanverwante bestanden van de systeemleverancier niet opnieuw geactiveerd.
